เมื่อดวงอาทิตย์ในช่วงหน้าร้อนคล้อยต่ำลงและอุณหภูมิเพิ่มสูงขึ้น การหาทางบรรเทาจากความร้อนจึงกลายเป็นเรื่องสำคัญที่สุด แม้ว่าการมองหาที่ร่มและการรักษาร่างกายให้ชุ่มชื้นเป็นสิ่งสำคัญ แต่ก็มีเครื่องมืออีกอย่างหนึ่งในการฝึกโยคะของเราที่ช่วยบรรเทาจากอุณหภูมิที่ร้อนอบอ้าว นั่นก็คือ ปราณยามะ ด้วยการฝึกเทคนิค Cooling Pranayama หรือ ปราณยามะแบบลมหายใจเย็น เราสามารถควบคุมอุณหภูมิร่างกาย ทำให้จิตใจสงบ และคืนความสมดุลให้กับร่างกายทั้งหมดของเรา มาทำความรู้จัก Cooling Pranayama ทั้ง 3 แบบและค้นพบว่าเทคนิคที่เรียบง่ายแต่ทรงพลังเหล่านี้ช่วยให้เรารู้สึกเย็นสบาย สงบ และรวบรวมพลังตลอดหน้าร้อนได้อย่างไร
ความหมายของ Cooling Pranayama
Cooling Pranayama หรือปราณยมะแบบลมหายใจเย็น หมายถึง เทคนิคการหายใจในโยคะที่ออกแบบมาเพื่อทำให้ร่างกายและจิตใจเย็นลงโดยเฉพาะ การฝึกปราณายามะเหล่านี้มีประโยชน์อย่างยิ่งในช่วงที่อากาศร้อน หรือเมื่อร่างกายมีความร้อนหรือการอักเสบมากเกินไป ผลของความเย็นจากเทคนิคเหล่านี้ช่วยควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ทำให้ระบบประสาทสงบลง และส่งเสริมความรู้สึกผ่อนคลายและเงียบสงบ
ประเภทของ Cooling Pranayama
1. Sheetali Pranayama (Cooling Breath):
Sheetali Pranayama โดยคำว่า ‘Sheet’ มาจากภาษาสันสกฤต ความหมายถึง ‘ความเย็น-cooling’ เป็นเทคนิคการหายใจที่ช่วยให้ร่างกายรู้สึกเย็นสบาย หรือที่รู้จักกันในชื่อ Cooling Breath เป็นเทคนิคง่ายๆ แต่มีประสิทธิภาพในการเอาชนะความร้อนในหน้าร้อน
การฝึก Sheetali Pranayama แบบ Step by Step
- ให้นั่งสบายๆ ยืดหลังตรงและผ่อนคลายไหล่
- ห่อลิ้นเป็นรูปท่อและหายใจเข้าลึกๆ ผ่านทางปาก ดึงอากาศเย็นเข้ามาทางลิ้นที่ม้วนไว้
Note: สำหรับคนที่ไม่สามารถม้วนลิ้นได้ให้แตะลิ้นไว้ที่ปุ่มฟันด้านบนแทนแล้วดีงอากศผ่านด้านข้างของลิ้น - เก็บลิ้นและปิดริมฝีปาก หายใจออกช้าๆ และสม่ำเสมอผ่านทางจมูก
- ทำเช่นนี้ต่อไปหากเป็นมือใหม่สามารถฝึกได้อย่างน้อย 5 ถึง 10 นาทีทุกวันขึ้นอยู่กับความสามารถและความสบายของเรา โดยเน้นที่ความรู้สึกเย็นสบายขณะหายใจเข้า และให้ความรู้สึกสงบขณะหายใจออก หากฝึกไปสักระยะแล้วสามารถขนายเวลาในการฝึก หรือเพิ่ม step การกักลมหายใจไว้ครู่นึงก่อนหายใจออกได้
Note: แนะนำให้ทำปราณายามะนี้ในตอนเช้าขณะท้องว่างเพื่อให้ได้รับประโยชน์ที่สูงขึ้น
ประโยชน์ของ Sheetali Pranayama
- รักษาร่างกายให้เย็น
- ช่วยให้จิตใจสงบขึ้น
- ปรับสมดุลอุณหภูมิของร่างกายโดยเฉพาะในหน้าร้อน
- ลดระดับความเครียด ความวิตกกังวล และช่วยให้สุขภาพจิตโดยรวมดี
- ช่วยให้ระบบทางเดินหายใจทำงานได้ดี
2. Sheetkali Pranayama (Hissing Breath):
Sheetkari Pranayama เป็นเทคนิคการหายใจแบบลมเย็นเหมือนกับ Sheetali และมีความหมายรวมทั้งช่วยให้ร่างกายเย็นลง จิตใจสงบขึ้นเช่นเดียวกัน เพียงแต่มีเทคนิคแตกต่างกันเล็กน้อย
การฝึก Sheetkali Pranayama แบบ Step by Step
- ให้นั่งสบายๆ ยืดหลังตรงและผ่อนคลายไหล่
- เปิดริมฝีปาก ยีฟันแต่ให้เหลือช่องว่างเล็กๆ ระหว่างฟันบนและฟันล่าง แตะลิ้นไว้ที่เพดานปากหรือปุ่มฟันด้านบน หายใจเข้าลึกๆ สูดอากาศจากช่องว่างของฟัน สัมผัสถึงเสียง (Hissing) และความเย็นที่เกิดจากการหายใจเข้า
- ปิดริมฝีปากและหายใจออกช้าๆ และสม่ำเสมอผ่านทางจมูก
- ทำตามขั้นตอนนี้ซ้ำอย่างน้อย 5 ถึง 8 ครั้งตามความสะดวก โดยมุ่งความสนใจไปที่ความคิด ความรู้สึก และเสียงที่เกิดขึ้น
Note: หากเป็นมือใหม่หรือมีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ ควรเริ่มฝึกอย่างช้าๆ และปรึกษากับครู/ผู้ฝึกโยคะที่มีคุณสมบัติเหมาะสมซึ่งสามารถแนะนำคุณได้อย่างถูกต้อง
ประโยชน์ของ Sheetkali Pranayama
- ช่วยให้ร่างกายเย็นสบายในหน้าร้อน
- ลดความดันโลหิตสูง
- ปรับปรุงระบบทางเดินหายใจและความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับการหายใจ
- ทำให้จิตใจสงบและมีสมาธิ
- ปรับสมดุล Pitta Dosha ซึ่งเกี่ยวข้องกับ ‘ไฟ’ ที่หมายถึงถึงพลังงานความร้อนที่มีอยู่ในร่างกาย เช่น ความเป็นกรด การระคายเคือง และปัญหาการย่อยอาหาร
3. Chandra Bhedana Pranayama (Moon Channel Breath):
Chandra Bhedana Pranayama หรือที่รู้จักกันในชื่อ Moon Channel Breathing เป็นเทคนิคการหายใจในโยคะที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมลมหายใจผ่านทางรูจมูกซ้าย ในปรัชญาโยคะ รูจมูกซ้ายสัมพันธ์กับช่องพลังงานดวงจันทร์ที่เรียกว่า Ida Nadi เชื่อกันว่าช่องนี้มีความเย็น สงบ และอยู่ในธรรมชาติ คล้ายกับคุณสมบัติที่เกี่ยวข้องกับดวงจันทร์
การฝึก Chandra Bhedana Pranayama แบบ Step by Step
- ให้นั่งสบายๆ ยืดหลังตรงและผ่อนคลายไหล่
- ปิดรูจมูกขวาด้วยนิ้วหัวแม่มือขวา หายใจเข้าลึกๆ ผ่านรูจมูกซ้าย ดึงพลังงานเย็นจากดวงจันทร์
- ปิดรูจมูกซ้ายด้วยนิ้วนางขวา และหายใจออกช้าๆ และสม่ำเสมอผ่านทางรูจมูกขวา เพื่อระบายความร้อนหรือความตึงเครียดส่วนเกินออกจากร่างกาย
- ขณะยังปิดรูจมูกซ้าย หายใจเข้าลึกๆ ผ่านรูจมูกซ้าย
- กลับปิดรูปจมูกขวา และหายใจออกช้าๆ และสม่ำเสมอผ่านทางรูจมูกซ้าย
Note : การหายใจแบบสลับรูจมูกนี้เรียกว่า Nadi Shodan ซึ่งถ้าเริ่มต้นด้วยการหายใจเข้าทางจมูกขวาก่อนจะเรียกว่า ‘Surya Bhedana Pranayama’ เป็นพลังงานตรงกันข้ามกัน - เมื่อจบขั้นตอนที่ 2-4 เท่ากับว่าเราทำครบ 1 รอบแล้ว ให้ทำตามขั้นตอนนี้ซ้ำไปอีก 5-10 รอบ หรือ 1-3 นาทีสำหรับมือใหม่ โดยเน้นไปที่ความเย็นและความสงบของลมหายใจขณะเคลื่อนผ่านช่องดวงจันทร์นี้ หากฝึกจนชำนาญแล้วสามารถเพิ่มจำนวนรอบ และเพิ่ม step การกักลมหายใจขณะสลับรูจมูกได้
ประโยชน์ของ Chandra Bhedana Pranayama
- ช่วยลดความร้อนในร่างกาย
- บรรเทาอาการเสียดท้อง
- ช่วยให้สดชื่นและเติมพลังให้กับจิตใจและร่างกาย
- ช่วยลดความดันโลหิตสูง
- ช่วยลดไข้
- ลดการไหลเวียนของน้ำดีจากถุงน้ำดี
- ลดความตึงเครียด ความเครียด และภาระทางจิตอื่นๆ
- การปฏิบัติทุกวันสามารถช่วยให้จิตใจมั่นคงได้
ในขณะที่เราเผชิญกับอากาศหน้าร้อน ให้เราหันไปหาภูมิปัญญาโบราณของโยคะเพื่อค้นหาความเย็นกายและใจด้วยการผสมผสานเทคนิค Cooling Pranayama ปราณยามะแบบลมหายใจเย็นเข้ากับชีวิตประจำวันของเรา ไม่เพียงสามารถเอาชนะความร้อนได้เท่านั้น แต่ยังปลูกฝังความรู้สึกสงบภายใน สมดุล และความเป็นอยู่ที่ดีอีกด้วย ไม่ว่าเราจะฝึกปราณเย็นด้วยเทคนิคใดใน 3 เทคนิคนี้ ให้เราโอบรับความเย็นสบายของลมหายใจและความสงบที่มันนำมา ช่วยให้เรารู้สึกเย็นสบาย สงบ และรวบรวมสติได้แม้ในวันที่ร้อนที่สุด
